Menüler
Anket
Bizi nereden duydunuz?
Maç Sonuçları
TÜRKPA - Türk Birliği

TÜRKPA

TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER   PARLAMENTER ASAMBLESİ (TÜRKPA) 


Dr. Kürşad Melih Sarıaslan TÜRKPA Genel Sekreter Yardımcısı kursad@turk-pa.org


Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamentolararası Asamblesi kurulması fikri çeşitli platformlarda dile getirilmiş, en son Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından İstanbul’da ve Antalya’da yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirve Toplantıları sırasında “Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamentolararası Asamblesi ve Parlamentolararası Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirve Toplantısı İlişkiler Enstitüsü” kurulması önerilmiştir. Bu önerinin hayata geçirilebilmesi için gerekli hazırlık çalışmaları 2007 yılında başlatılmış, Antalya ve Astana’da yapılan çalışma toplantıları ile olgunlaştırılan “Taslak Anlaşma Metni” “Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesine Dair İstanbul Anlaşması” haline getirilerek, 21 Kasım 2008 tarihinde İstanbul’da Azerbaycan Milli Meclis Başkanı Oktay Asadov, Kazakistan Senato Başkanvekili Mukhambet Kopeyev, Kırgızistan Parlamento Başkanı Aytibay Tagayev ve TBMM Başkanı Köksal Toptan’ın katılımıyla imzalanmış ve TÜRKPA hayata geçmiştir.

Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi’nin (TÜRKPA) 1. Genel Kurul Toplantısı Azerbaycan’ın Bakü şehrinde 28-29 Eylül 2009 tarihleri arasında yapılmıştır. Toplantıda, TÜRKPA İçtüzüğü, Sekretarya Yönetmeliği kabul edilmiş, Sekretarya görevlilerinin seçimi gerçekleştirilmiştir. Bu kararlar çerçevesinde TÜRKPA Uluslararası Sekretaryası’nın Bakü’de faaliyet göstermesi kararı onaylanmıştır.

Azerbaycan Hükümeti ile TÜRKPA Sekretaryası arasında diplomatik bağışıklıklar ve dokunulmazlıkları kapsayan “evsahibi anlaşmasının” imzalanmasının ardından 2010 yılı Mayıs ayında ilgili anlaşma Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Sekretarya böylece uluslararası diplomatik bir kuruluş olarak akredite olmuştur.

2010 yılı Şubat ayından itibaren fiili olarak Bakü’de faaliyete başlayan TÜRKPA Sekretaryası, Asamble’nin uluslararası alanda tanınması, prestijinin yükseltilmesi, uluslararası münasebetlerinin tesis edilmesi ve geliştirilmesi yönünde önemli projeler hayata geçirmiş ve parlamentolararası ilişkilerin güçlendirilmesi için faaliyet göstermiştir. TÜRKPA’nın kuruluşu ile anlaşmaya taraf Parlamentolar aralarındaki tarih, kültür ve dil birliğine dayanarak ulusal mevzuatların yakınlaştırılması ve diğer Parlamentolararası faaliyetler konularında sıkı işbirliğini gerçekleştirmek amacını hedef edinmişlerdir. Uluslararası Sekretarya’da genel sekreter ve üç genel sekreter yardımcısı ile komisyon sekreterlerinden müteşekkil diplomatik personel görev yapmaktadır. Genel Sekreter rotasyon usulü ile 4 yıllığına seçilmektedir. İlk genel sekreter Ramil Hasanov Azerbaycan tarafının adayı olarak görev yapmıştır ve görevini Kazakistan adayı olan Jandos Asanov’a 2013 yılında devretmiştir.

Asamble, her ülkeden Parlamento Başkanları da dahil olmak üzere 9’ar üyeden oluşan delegasyonlarca temsil edilir. Parlamento Başkanları üye ülke delegasyonlarının başkanlarıdır. Her yıl dönem başkanı rotasyon ile değişmektedir. 2014 yılı 5. Genel Kurul Toplantısı’na kadar Asamble Başkanlığını TBMM Başkanı Cemil Çiçek yürütmektedir.

Asamble ve uluslararası sekretaryanın kurulmasının ardından Asamble bünyesinde daimi komisyonlar oluşturulmuştur. Daimi Komisyonlar şunlardır:

• Uluslararası İlişkiler Daimi Komisyonu 

• Sosyal, Kültürel ve İnsani Konularda Daimi Komisyon

• Ekonomi, Ticaret ve Finans Konularında Daimi Komisyon

• Hukuk İşleri Daimi Komisyonu

Her yıl düzenlenen Genel Kurul toplantıları ile daimi komisyonlarda görüşülen raporlar ve taslak tavsiye kararları Genel Kurul gündemine taşınmakta ve burada kabul edilmektedir.

Geçen kısa zaman zarfında TÜRKPA uluslararası işbirliği kapsamında birçok başarılar elde ettmiştir. TÜRKPA heyetleri Parlamentolar Arası Birlik (PAB), AGİT Parlamenterler Asamblesi, İslam İşbirliği Teşkilatı Parlamenterler Asamblesi, Baltık Asamblesi, GUAM (Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova’nın kurduğu uluslararası kuruluş) Parlamenter Asamblesi gibi Parlamentolararası teşkilatların toplantılarına ve oturumlarına katılarak aktif faaliyette bulunmaktadır.

Geçen yıldan bu yana uluslararası sekretarya Türk dili konuşan ülkelerin AGİTPA çerçevesinde koordinasyon süreçlerine katılmaya, aktif olarak görev yapmaya başlamıştır. Bu yıl zarfında TÜRKPA üye ülkelerin heyetleri Viyana’da AGİTPA üyeleriyle AGİT kapsamında bir araya gelmiş, heyetlerin faaliyetlerine yönelik ortak eylem planı hazırlanmış ve karşılıklı faaliyetlerin güçlendirilmesi için fikir teatisinde bulunulmuştur. Söz konusu faaliyet yapılarına uygun olarak Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye’den milletvekilleri tarafından AGİTPA kapsamında 29 Haziran-3 Temmuz tarihleri arasında İstanbul AGİTPA toplantılarında karşılıklı destek vaadinde bulunulmuştur. Ayrıca AGİT Bakanlar Zirvesi’ne Asamble düzenli şekilde davet olunmakta ve burada Genel Sekreter ilgili konularda konuşmalar yapmaktadır.

Uluslararası teşkilatlarda gözlemci statüsü alınması adına Asamble 2012 yılında iki başarı elde etmiştir. Parlamentolararası Birlik (PAB) ve İslam İşbirliği Teşkilatı Parlamenterler Asamblesi’nin (İSİPAB) ardından, Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Teşkilatı’nda (CICA) ve KEİPA’da diyaloglar sayesinde gözlemci statüsü elde edilmiştir. Bu konularda Türkiye’nin, Kazakistan’ın, Azerbaycan’ın ve Kırgızistan’ın büyük desteği olmuştur.

Bunun yanında Avrupa Parlamentosu ile gerçekleştirilen diyaloglar sayesinde şimdiye kadar iki heyet bilgi ve deneyimleri arttırmak üzere çalışma ziyaretlerine katılmışlardır. Bürokrat değişim programları üye ülke Parlamentoları arasında da devam etmektedir. Şu ana kadar başta Türkiye Parlamentosu’na olmak üzere, ülkeler arasında değişik alanlardan Parlamento çalışanları karşılıklı çalışma ziyaretlerinde bulunmuş ve seminerlere katılmışlardır. Bir sonraki aşamada özellikle ihtisas komisyonları arasında ziyaretlere önem verilmektedir. En son Azerbaycan Parlamentosu’ndaki İnsan Hakları Komisyonu uzmanlarından oluşan heyet Türkiye Parlamentosu’nun evsahibi olduğu seminer programına katılmıştır.

Ayrıca uluslararası konferanslar da düzenlenmektedir. İstanbul’da “Devletlerarası İşbirliğini Geliştirme Sürecinde Genç Liderlerin Rolü” konulu uluslararası foruma 25 ülkeyi temsil eden genç milletvekilleri, diplomatlar, bürokratlar ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katılmıştır. Bunun dışında Bakü Devlet Üniversitesi’nde “Parlamentoların Rolü” başlıklı bir konferans ve Azerbaycan Milli Meclisi’nde “Parlamenter Diplomasi” ve “Siyasette Lider Kadınlar” konulu konferanslar düzenlenmiştir.

2010’dan itibaren TÜRKPA’da seçimler için uluslararası gözlemci misyonunun çalışmalarına başlanılmıştır. Gözlemci misyonu Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye milletvekilleri ve TÜRKPA Sekretaryası çalışanlarından oluşmaktadır. Bunlar şimdiye kadar üye ülkelerde yapılan 6 önemli seçimi gözlemlemiş ve gözlem sonuçlarına ilişkin rapor hazırlamışlardır. TÜRKPA’nın hazırladığı nihai raporlar saygın uluslararası örgütlere gönderilmekte ve dikkatlere sunulmaktadır. Bu da uluslararası gözlemcilik çalışmalarının diğer uluslararası örgütler tarafından tanınması için önemlidir. TÜRKPA’ya üye devletlerde yapılan bu deneyim, gelecekte başka devletlerde Cumhurbaşkanı veya Parlamento seçimlerini gözlemlemeye imkan sağlamaktadır. Nitekim başka ülkelerden davetler alınmaya başlanmıştır.

TÜRKPA diğer uluslararası kuruluşlarla da münasebetlerini etkin yürütmeye gayret etmektedir. TÜRKPA, Türk dili konuşan devletlerin işbirliği projesine dâhil olmuş ve siyasi, ekonomik ve kültürel entegrasyona dayalı genel maksatlara uygun olarak çalışmalar geliştirmekte, 20. yılını tamamlayan TÜRKSOY teşkilatı ve Türk Akademisi’yle işbirliği geliştirilmektedir. Bu kuruluşlarla ortak projelere karşılıklı katılma konusunda mutabakata varılmıştır. Partner kuruluşlar olarak birbirlerinin çalışmaları yakından izlenmekte ve katılım sağlanmaktadır. Genel Kurul ve Komisyon toplantılarına diğerlerini ilgilendiren konularda katılmaya teşvik edilmektedir. Devlet başkanlarının temsil edildiği Türk Keneşi (Konseyi) ile irtibat halinde faaliyetler yürütülmektedir. Örnek olarak Türk Keneşi, Ulaştırma Bakanlarını bir araya getirmiş ve birden fazla mutabakat zaptı imzalanmıştır. Aynı şekilde ekonomi komisyonunda bu durumun yasama süreciyle katkısına yönelik olarak gündem maddesi belirlenmiş ve bu çerçevede üye ülkeler arasındaki entegrasyonda ulaştırma süreçlerinin ele alınması planlanmıştır. Ayrıca bir sivil insiyatif olan Türk Dünyası Belediyeler Birliği ile işbirliği protokolü imzalanmış ve yerel parlamento üyelerinin seminer ve karşılıklı eğitimlere katılımının teminine yönelik çalışma yapılması planlanmıştır.

Bunların yanında Asamble Hukuk Komisyonu çerçevesinde Türk Cumhuriyetleri Anayasaları ele alınmıştır. 2012 yılında son anayasa değişiklikleri ile “Türk Cumhuriyetleri Anayasaları Derleme” kitabı üye ülke lehçelerinde de basılarak bir ilk gerçekleştirilmiştir. Ayrıca “Azerbaycan ve Türkçe Parlamento Terimleri Sözlüğü” hazırlanmış, Kazak ve Kırgız dillerinde de benzer çalışmalar devam etmektedir. Türk Dünyası Parlamentolarının yakınlaşması amacıyla Meclis İçtüzüklerinin üye ülke dillerinde derlenerek basılması projesinin bu yıl içinde bitirilmesi planlanmaktadır.

TÜRKPA, Türk Dünyası haklarının temsilcileri olan milletvekillerinin temsil edildiği uluslararası bir kuruluş olarak yasama boyutu ile işbirliğini yerine getirmesi yanında, üye ülke parlamentoları, dolayısıyla halkları arasında önemli bir platform olarak 5. yılını dolduran genç, fakat önemli misyonları yerine getirecek bir girişimdir.

 

Kaynak: http://www.ayu.edu.tr/static/kitaplar/turk_topluluk_almanak.pdf

 

SıraBaşlık

Yazarlar
Halil KURUMAHMUT
LİBYA GERÇEĞİ....
Prof.Dr.Fethi GEDİKLİ
ZÜHDÎ’NİN ŞEYHİNE YAKTIĞI AĞIT
Hava Durumu
Piyasalar
Alt?n
© Copyright 2016 Halil KURUMAHMUT - Tüm hakları saklıdır.